Avrupa’nın sanayi tarihine baktığınızda, 20. yüzyılın ortasında kurulan dev çelik tesislerinin bugün şehirlerin tam ortasında kaldığını görürsünüz. O dönem “ekonomi her şeydir” anlayışıyla atılan adımlar, bugün Avrupa kentlerinde hâlâ çevre, sağlık ve yaşam kalitesi krizleri olarak geri dönüyor.
Bugün Avrupa bile —tüm teknolojisine, denetimine, yeşil dönüşüm yatırımlarına rağmen— bu dev tesislerin yükünü taşımakta zorlanıyor.
Sorulması gereken soru şu:Kartepe, turizmiyle, tarımıyla, doğasıyla kendini var eden bir kent, aynı hatayı neden tekrarlasın?
Dev Fabrikalarla Şehir Yaşamının Çatıştığı Kıta: Avrupa Örnekleri
Avrupa’nın 4 milyon ton üzerinde üretim yapan entegre çelik tesislerine baktığımızda tablo çok net:Çoğu, yerleşim yerlerine 600 metre – 1 kilometre gibi akıl almaz derecede yakın.Bir kısmında bu yakınlığın bedelini insanlar ağır ödüyor.
Taranto (İtalya) bunun en çarpıcı örneği:Dev tesis neredeyse konutlarla iç içe, sağlık sorunları nedeniyle Avrupa Birliği’nin en sert çevresel yaptırımlarına konu olmuş durumda.
Gijón ve Avilés (İspanya) aynı şekilde, liman ve yaşam alanlarının üzerine oturmuş çelik sahalarıyla yıllardır tartışma konusu.
Port Talbot (Galler) ise, sadece 700 metre mesafedeki konut bölgeleriyle İngiltere’nin çevre–sağlık gündeminden düşmüyor.
Bu örneklerin ortak yanı şu:
Bugün herkes o fabrikaların keşke şehirden uzak kurulmuş olmasını istiyor.Ama artık çok geç.
Kartepe İçin Geç Değil. Ama Yanlış Bir Karar İçin Çok Az Zaman Kaldı.
Kartepe, Türkiye’de nadir görülen bir avantaja sahip:Turizm, doğa sporları, göl ekosistemi, tarım ve kırsal kalkınma aynı coğrafyada birbirini destekliyor.
Bu bölgeye ağır sanayi, özellikle de çelik haddehane gibi yüksek riskli bir tesis yerleştirmek;— Kente değil,— Geleceğe değil,— Çocuklarımıza değil,kısa vadeli bir kazanç uğruna uzun vadeli tüm potansiyeli heba etmek anlamına gelir.
Bir çelik tesisinin yaratacağı etkiler Kartepe’nin kimliğiyle tamamen çelişir:
1) Turizmin ölüm fermanı olur.
Kartepe bugün kayak turizmi, doğa yürüyüşleri, Maşukiye’nin doğası, Sapanca güzergâhı, dereler ve yeşil alanlarla anılıyor.Ağır sanayi demek:
Duman
Toz
Gürültü
Kamyon–tır trafiği
Görsel kirlilik
Bu tabloyu turistlere nasıl anlatabilirsiniz?“Gel ama yanında bir de maske getir” mi diyeceğiz?
Bugün Avrupa bu yüzden sanayiyi kent dışına itmeye çalışıyor.Biz ise aynı dönemde turizmin merkezine sanayi taşımaya çalışıyoruz.
2) Tarım arazileri ve yeraltı su kaynakları geri dönülmez şekilde zarar görür.
Kartepe, Maden Deresi’nden Uzunçiftlik’e, Eşme’den Suadiye’ye kadar su kaynakları ve verimli topraklarla çevrili bir bölge.
Bir çelik tesisinin sadece toz emisyonları bile şu etkileri yaratır:
Bitki örtüsü tahribatı
Meyve ağaçlarında verim düşüşü
Arıcılığın çökmesi
Toprağın ağır metallerle yüklenmesi
Sulak alanların kaybı
Avrupa neden bu kadar davayla uğraşıyor sanıyorsunuz?Çünkü tarımını mahvetmiş durumda.Taranto’da dahi hayvancılık bazı bölgelerde yasaklandı — ağır metal yoğunluğu nedeniyle.
Kartepe’nin kaderi böyle olmamalı.
3) Yaşam kalitesi düşer, şehir kimliği tamamen değişir.
Kartepe bugün “yeşil kent”, “turizm kenti”, “yaşam kentidir.”Haddehane ise Kartepe’yi tam tersine çevirir:endüstriyel eşik, kamyon trafiği, koku, gürültü, toz, sağlık riski…
Bu dönüşüm başladığında geri dönüşü yoktur.Avrupa bunu yaşadı.Biz yaşamayalım.
Kartepe’de Yapılmak İstenen, Avrupa’da Artık Kimsenin Yapmadığı Bir Şeydir
Bugün Avrupa’da yeni çelik tesisi kurmak neredeyse imkânsız.Çünkü artık kimse şehirlerin havasını, suyunu, turizmini bu tesislere feda etmiyor.
Biz ise tüm dünyada terk edilen bir modeli alıp turizmin merkezine kurmaya çalışıyoruz.
Bu sadece çevresel değil, aynı zamanda ekonomik bir intihardır.
Son Söz: Kartepe’nin Geleceğini Birkaç Kişinin Kararı Belirleyemez
Avrupa’daki örnekler ortada:Dev çelik tesislerinin hepsi şehirlerle sorun yaşamış, hâlâ yaşamaya devam ediyor.
Kartepe aynı hataya düşmek zorunda değil.Çünkü henüz çok geç değil.
Bu kent, doğasıyla, tarımıyla, turizmiyle büyüyebilir.Ama ağır sanayi ile kesinlikle büyüyemez.
Bugün alınacak bir karar,Kartepe’nin geleceğini ya koruyacak ya da geri dönüşü olmayan şekilde yok edecek.
Ve unutmayalım:Kartepe, ağır sanayiye değil; temiz hava, temiz su, doğa ve turizme değer veren bir geleceğe layıktır.
Kaynaklar:
🔗 1. Avrupa’daki Çelik Tesislerinin Kapasite ve Konum Verileri
EUROFER — Avrupa Çelik Üreticileri Birliği Harita ve Kapasite Verileri
European Steel Facilities Map / Integrated Steelworks Data
(EUROFER haritaları, IJmuiden, Ghent, Linz, Dunkerque, Gijón–Avilés, Dąbrowa Górnicza gibi entegre tesislerin kapasite bilgilerini doğrudan içerir.)
SteelOnTheNet – Dünyadaki Çelik Tesisleri Kapasite Listesi
(Taranto, Port Talbot gibi tesislerin kurulu kapasite tarihçeleri bu kaynaktan doğrulanır.)
🔗 2. Tesislerin Yerleşim Alanlarına Yakınlığı – Haritalar ve Planlama Belgeleri
Port Talbot (Galler) – Resmi Planlama Belgeleri
Neath Port Talbot Council Planning Document
Yerleşimlere 600–700 m mesafe belirtilir.
Tata Steel IJmuiden – Yerleşim Haritaları
Velsen/Beverwijk belediye haritalarıMoovit / Local zoning maps
Konut mesafesi: 600–1.000 m
ArcelorMittal Dunkerque – Hava Kalitesi Etki Raporları
Air quality impact zone: 1–3 kmSciSpace / ScienceDirect makaleleri
Örnek çalışma: “Air quality near the Dunkerque industrial area”
Gijón & Avilés – ArcelorMittal Bölge Haritaları
ArcelorMittal resmi tanıtım sayfalarıhttps://constructalia.arcelormittal.com
Tesislerin kentsel limanla iç içe olduğu belirtilir.
Taranto – Tesis Sınırı–Konut Mesafesi
AB çevresel raporlar & Reuters haberleri:
Konutların 200–500 metre mesafede olduğu aktarılıyor.
Reuters – Taranto environmental impact coverage
🔗 3. Avrupa’da Çelik Tesislerinin Sağlık ve Çevresel Etkileri
Taranto (ex-ILVA) – AB Komisyonu, Mahkeme Kararları, Sağlık Raporları
EU Court of Justice – Case C-626/19: ILVA pollution & health
Italian Constitutional Court rulings
Environmental contamination & dioxin reports
Akademik Çalışma:Dioxins and environmental contamination in Tarantohttps://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
AB Resmi Raporu:European Parliament briefing on ILVA environmental crisishttps://www.europarl.europa.eu
Dunkerque – Sanayi Bölgesi Hava Kalitesi Çalışmaları
ScienceDirect:Industrial emissions and air quality modelling in the Dunkerque areahttps://www.sciencedirect.com
Linz – voestalpine Çevre ve Şehir Etkisi Raporları
voestalpine sustainability reportshttps://www.voestalpine.com
🔗 4. Sanayi–Tarım Etkileşimi ve Ağır Metal Kirliliği Üzerine Bilimsel Kaynaklar
Tarım Alanlarında Ağır Metal Birikimi – Çelik Tesisleri Etki Alanları
Environmental Pollution Journal, Science of The Total Environment, Journal of Hazardous Materials gibi dergilerde yayınlanan bölgesel çalışmalar:
Örnek:
Impact of steel industry emissions on agricultural soils
Taranto – Hayvancılık Yasakları ve Tarım Kirliliği
Italian Ministry of Health – livestock restrictions near ILVAYerel haber kaynakları & AB çevre müdahale raporları.
🔗 5. Avrupa’da Ağır Sanayinin Kent Dokusuyla Çatışması – Literatür
Urban planning & heavy industry conflicts (EU examples)
European Environment Agency (EEA) industrial emissions reports
OECD – Industrial transition & urban–environmental risk studies
🔗 6. Türkiye’de Sanayi-Tarım-Turizm İlişkisine Dair Akademik Kaynaklar
Örnek çalışmalar:
Sanayi kaynaklı tozun tarıma etkisi – TÜBİTAK MAM raporları
YÖK Tez Merkezi – çevre etkisi, hava kirliliği, ağır metal birikimi çalışmaları